މުދަލު ޒަކާތް ވާޖިބުވާ ތަކެތީގެ ތެރޭގައި ވިޔަފާރި މުދާ ހިމެނެއެވެ. ފައިދާ ހޯދުމުގެ ގޮތުން ގަނެވިއްކާ ކޮންމެ އެއްޗަކުން ވިޔަފާރިމުދަލުގެ ޒަކާތް ނެރެންޖެހޭނެއެވެ. އެއީ ޢިމާރާތެއް ކަމުގައިވިޔަސް، ނުވަތަ މެޝިނަރީ ކަމުގައިވިޔަސް ނުވަތަ އަންނައުނު ކަމުގައިވިޔަސް ވެހިކަލްކަމުގައިވިޔަސް ނުވަތަ ކާބޯތަކެތި ކަމުގައިވިޔަސް މެއެވެ. ފިހާރައެއް ހުޅުވައިގެން ވިޔަފާރި ކުރާ މީހާއާއި، މުދާގެނެސް އޮންލައިންކޮށް ވިޔަފާރިކުރާ މީހާވެސް ޒަކާތް ދައްކަން ޖެހޭނެއެވެ. އެކަމުގައި އެދެމީހުންގެ ދެމެދުގައި ފަރަޤެއް ނެތެވެ.
ވިޔަފާރި މުދަލުން ޒަކާތް ނެރުމަށް ޓަކައި އެންމެ ފުރަތަމަ ވިޔަފާރީގެ ސްޓޮކު ނަގާނީއެވެ. ފިހާރައެއް ނަމަ ފިހާރާގައި ހުރި ހުރިހާ މުދަލެކެވެ. ގުދަނުގައި ހުރި މުދާތައްވެސް ހިމަނައިގެންނެވެ. އެހެނީ އެއީވެސް ވިއްކަން ގެނެސްފައިހުރި އެއްޗެކެވެ. އެއަށްފަހު ހުރިހާ މުދަލެއްގެ އަގު އެ ވަގުތު ބާޒާރުގައި އެ މުދަލެއް ވިއްކާ އަގުން އަގު ކުރާނީއެވެ. އަގު ކުރުމުގައި ބަލާނީ ގަންނައަގަކަށް ނޫނެވެ. ވިއްކާ އަގު ނުވަތަ ސެލިންގ ޕްރައިސްއަށެވެ. އެއަށްފަހު އެއަށް ފިހާރައިގެ ވަތްގަނޑުގައި ނުވަތަ ތިޖޫރީގައިހުރި ފައިސާތަކާއި، ފިހާރައިގެ ބޭންކު އެކައުންޓު ތަކުގައި ހުރި ފައިސާތައް އެއްކުރާނީއެވެ. ދެން ދަރަންޏަށް ދޫކޮށްފައިވާ ފައިސާގެ ތެރެއިން ލިބޭނެކަން ޔަގީންވާ ފައިސާ އެއްކުރާނީއެވެ. އޭރުން ޖުމްލަ އާމްދަނީ އެ ލިބުނީއެވެ. ދެން މި އެއްޗެހީގެ ޖުމްލައިން ފިހާރައިގެ ދަރަނިތައް ކަނޑާނީއެވެ.
މި މިސާލަށް ބަލާލާށެވެ.
މުދަލު ޒަކާތުގެ ގޮތުގައި އަބަދުވެސް ނެރެންޖެހޭނީ މިގޮތަށް ޙިސާބުކިތާބު ހަދައިގެން ނުކުންނަ ޢަދަދުގެ ސާޅީސް ބައިކުޅަ އެއްބައެވެ. އެއީ 2.5 ޕަރސެންޓެވެ. ޒަކާތް ނެރެންޖެހޭނީ ނިޞާބު ހަމަވުމާއެކު ހަނދުމަހުން އަހަރު ހަމަވުމުންނެވެ.
ދެބާވަތެއްގެ ދަރަނި ހުންނާނެއެވެ. އެއީ ވީހާ އަވަހަކަށް ދައްކާ ޚަލާޞްކުރަން ޖެހޭ ދަރަންޏާއި، ދަރަނި ދެއްކުމަށް މުހުލަތު ދީފައި މަހަކު ވަކި ވަރެއް ދައްކާ ޚަލާޞްކުރަމުންދާ ދަރަންޏެވެ. މި ދެބާވަތުގެ ދަރަނީގެ ތެރެއިން ޒަކާތް ދައްކާއިރު ކަނޑާނީ ވީހާ އަވަހަކަށް ދައްކާ ޚަލާޞްކުރާ ދަރަންޏެވެ. އަދި މަހަކު ވަކިވަރެއް ދައްކާނަމަ އެ ހިނދަށް ދައްކަން ޖެހިފައިވާ ދަރަންޏެވެ. މުޅި ބޮޑު ދަރަނި އެއްކޮށް ކަނޑާކަށް ނުޖެހޭނެއެވެ. ދަރަންޏެއް އޮތުމަކީ ޒަކާތް ދެއްކުން މަނާވާ ސަބަބެއް ނޫނެވެ. ދަރަނި އޮތްކަމުގައިވިޔަސް ޒަކާތް ނެރެންޖެހޭނެއެވެ. فتاوى اللجنة الدائمة [ 9/189 ] :
